به گزارش قدس آنلاین، سیستان و بلوچستان با دارا بودن ظرفیت فراوان دامداری و دامپروری، به‌ویژه نژاد گاو سیستانی، گاو دشتیاری، گوسفندبلوچی و بزتالی و دارا بودن بالاترین میزان نفرات شتر کشور، همواره به عنوان یکی از قطب‌های تولید گوشت قرمز در کشور مطرح است. در این میان نژاد گاو سیستانی که دامی مقاوم و کم‌توقع محسوب می‌شود به عنوان یک ذخیره ژنتیکی و راهبردی کشور  شناخته می‌شود. 

هر چند جمعیت این دام اصیل ۵ هزار ساله به دلیل  از بین رفتن زیستگاه طبیعی و نداشتن چراگاه رو به افول رفته، اما  هنوز هم این قابلیت را دارد که دوباره به قطب تولید گوشت داخلی تبدیل شده و به ضریب امنیت غذایی کشور کمک کند.  بنابر آمار، جمعیت این دام در سال۱۳۵۵ یک میلیون رأس بوده که به دلیل شرایط اقلیمی اکنون به ۳هزار رأس رسیده است.

دام اصیل با برتری شاخص‌های کمی و کیفی لاشه

منصور سارانی، معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه در میان نژادهای بومی، گاو سیستانی از استعداد رشد و تولیدگوشت بالایی برخوردار است، می‌گوید: گاو سیستانی یک گاو نژاد گوشتی است که از نظر شاخص‌های کیفی و کمی لاشه، نسبت به سایر گاوهای نژاد شیری برتری قابل توجهی دارد. 

به گفته معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی سیستان، نکته‌ای که درخصوص گاو سیستانی وجود دارد مقاومت بالا به شرایط سخت اقلیمی و استفاده بهینه از خوراک‌های کم‌کیفیت آن هم در زمان گرانی نهاده‌هاست.

 بر اساس آنچه دکتر سارانی می‌گوید جمعیت میکروبی داخل شکمبه گاو سیستانی به گونه‌ای است که می‌تواند خوراک‌های خشبی که برای گاوهای شیری به خوبی قابل هضم نیست را با راندمان قابل قبولی هضم کند. مقاومت به بیماری‌های رایج در گاوهای شیری ازجمله کنه، تب برفکی، سخت‌زایی، جفت ماندگی و... نیز از دیگر ویژگی‌های بارز این نژاد است.

تأمین نیاز کشور در زمان آبادی تالاب  

سارانی توضیح می‌دهد: بر پایه آنچه ما از گذشتگان شنیدیم و در گزارش‌ها خوانده‌ایم در زمان سابق که گاو سیستانی بخشی از گوشت کشور را تأمین می‌کرده، جمعیت مستقر در تالاب بیش از ۱۰۰ هزار رأس بوده است. اگر یک سوم این جمعیت را دام مولد در نظر بگیریم، این به این معنی است که سالانه به‌طور متوسط حدود ۳۰ هزار رأس گاو آماده کشتار تولید و با فرض میانگین وزن  ۲۵۰ کیلوگرم لاشه، حدود ۷هزارو۵۰۰ تن لاشه تولید می‌شده است و حتماً استحضار دارید در آن زمان تالاب، آباد و علوفه نی فراوان بوده است.

نبود چراگاه رایگان برای پرورش دام 

سارانی با یادآوری اینکه گاو سیستانی یک گاو گوشتی است و مثل همه دام‌های گوشتی که نگهداری آن‌ها در سیستم بسته اقتصادی ممکن نیست، تأکید می‌کند: در همه جای دنیا دام‌های مولد گوشتی در چراگاه پرورش داده می‌شوند و فقط گوساله های پرواری به سیستم بسته منتقل می‌شوند بنابراین نبود چراگاه به معنی عدم امکان پرورش دام مولد گوشتی است.

وی توضیح می‌دهد: دلیل اینکه دام گوشتی را نمی‌توان در سیستم بسته با تغذیه دستی پرورش داد این است که برخلاف دام‌های شیری که فروش شیر روزانه هزینه خوراک آن‌ها را تأمین می‌کند و فروش گوساله آن‌ها به‌عنوان سود در نظر گرفته می‌شود، در دام های گوشتی چون شیر قابل فروش چندانی تولید نمی‌شود و مقدار اندکی هم که تولید می‌شود نیاز گوساله است بنابراین سود دام گوشتی نه فروش شیر بلکه فقط گوساله است. بنابراین دام مولد باید از چراگاه رایگان برای تولید گوساله استفاده کند و درنهایت گوساله تولیدی پروار و فروخته شود.

۲ راهکار برای احیای گاو  بومی 

وی معتقد است در حال حاضر درصورتی که هدف، تأمین گوشت گاو مورد نیاز کشور به‌وسیله گاو سیستانی باشد فقط دو راه وجود دارد.

۱. احیای پایدار تالاب هامون و تأمین دام مولد برای دامداران مستقر در تالاب از کشورهای همسایه پاکستان و افغانستان.  مدیریت یکپارچه پوشش گیاهی تالاب و جمعیت گاو سیستانی مولد مستقر در تالاب و فعال کردن واحدهای پرواربندی تعطیل شده با کمک دولت یا بخش خصوصی به منظور پرواربندی گوساله های تولیدی در گله‌های مولد مستقر در تالاب.

۲. توسعه گاو سیستانی در مناطقی از کشور که امکان پرورش در سیستم چراگاه را دارد. نقاط مختلفی در کشور وجود دارد که سرشار از نیزار است و سالانه حجم انبوهی از نیزارها به آتش کشیده می‌شود ازجمله در شمال کشور، قم، غرب کشور و جاهای مختلف که می‌توان با همکاری سازمان محیط زیست و منابع طبیعی این مناطق را شناسایی کرد و به‌جای اینکه هرساله حجم زیادی از نیزارها به آتش کشیده شود، به‌عنوان بستر پرورش گاو مولد سیستانی استفاده شود.

گره خوردن سرنوشت دام به احیای تالاب 
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان توضیح می‌دهد: موانع موجود برای توسعه و تکثیر گاو سیستانی را با توجه به دو راهکار ارائه شده می‌توان استنباط کرد. نخست تأمین نشدن حقابه از افغانستان برای احیای تالاب. دوم، نبود هماهنگی و عزم جدی دولت برای توسعه پرورش گاو در سایر نقاط مستعد کشور. 

سارانی تأکید می‌کند: درصورتی که این موارد حل شود اقدام بعدی تأمین نقدینگی لازم برای توسعه است که بدیهی است در صورت فراهم شدن بستر پرورش، با توجه به سودآور بودن این کار، بخش خصوصی حاضر به سرمایه‌گذاری خواهد بود. منتها سرمایه‌گذاری بخش خصوصی مستلزم اطمینان از همکاری دولت در تأمین بستر لازم پرورش است.

امید به رونق دامداری در سیستان در صورت احیای تالاب 

معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان می‌گوید: در حال حاضر حدود ۲هزارو۵۰۰ تا ۳هزار رأس گاو سیستانی در کشور (منطقه سیستان) وجود دارد که حدود یک سوم این جمعیت یعنی حدود هزار رأس مولد بوده و سالیانه حدود ۷۰۰ رأس گوساله تولید می‌کنند که همین تعداد نیز در شرایط دشوار توسط دامداران نگهداری می‌شود. 

وی می‌افزاید: البته سیلاب اخیر تا حدودی امید دامداران  برای تکثیر و نگهداری را افزایش داده است، اما نوسان‌های اقلیمی رخ داده در سالیان اخیر، انگیزه جدی برای نگهداری این گاو را در خیلی از دامداران کاهش داده است. با این حال در صورت اطمینان از احیای پایدار تالاب، افراد زیادی در منطقه سیستان، حاضر به ورود به عرصه پرورش گاو سیستانی خواهند بود.

چراگاه شرط ثمربخشی هر نوع سرمایه‌گذاری روی دام 

وی در خصوص لزوم سرمایه‌گذاری روی گاو سیستانی مانند هر نژاد دیگری می گوید: آنچه مهم است پیش از هر نوع سرمایه‌گذاری روی گاو سیستانی باید ابتدا قدم اصلی برای توسعه پرورش توسط ارگان دولتی صورت گیرد. بخش خصوصی هرگز با وجود شرایط شکننده اقلیمی، آن‌هم برای دامی که ۱۰۰ درصد وابسته به چراگاه است، حاضر به سرمایه‌گذاری نیست. درصورت فراهم شدن بستر چراگاه مطمئن، چه در تالاب هامون و چه در سایر نقاط مستعد کشور، هر نوع سرمایه‌گذاری روی گاو مولد سیستانی، درنهایت طی ۳ تا ۵ سال به سود دهی خواهد رسید.

وی تأکید می‌کند:  البته سرمایه‌گذاری روی پرواربندی، بازگشت سرمایه سریع‌تری را به همراه دارد (حدود ۶ تا ۹ ماه) لکن این سرمایه‌گذاری مستلزم تولید گوساله در گله‌های مولد است. وی خاطر نشان می‌کند: چند گام برای اینکه گاو سیستانی بتواند مانند سابق نقش خود را در تأمین گوشت کشور ایفا کند وجود دارد:

۱.تأمین حقابه و احیای پایدار تالاب هامون

۲.شناسایی سایر نقاط مستعد کشور برای توسعه پرورش توسط دولت و صدور مجوز پرورش در این نقاط

۳.تأمین نقدینگی برای واحدهای خرده پا

۴.تضمین سرمایه‌گذاری بخش خصوصی توسط دولت.